İngiltere Merkez Bankası (Bank of England) veya kısaca BoE, tüm Büyük Britanya’nın tek resmi merkez bankasıdır ve dünya genelinde en önemli merkez bankaları arasında yer almaktadır. İngiltere Merkez Bankası tarihi 1694 yılına dek uzanmaktadır. İngiliz Hükümeti’nin resmi bir bankası olarak faaliyet göstermek için 1694’te kurulan banka, bugün de faaliyetlerini sürdürmeye devam etmektedir. İngiltere Merkez Bankası’nın temel amacı tüm Büyük Britanya’nın bir bankası olarak hareket etmektir. 1946 yılına kadar kuruluşundan bu yana, banka özel olarak çalıştı ve faaliyetlerini sürdürdü. 1946 yılından 1997 yılına dek devlet tarafından kontrol edildi. Tarihler 1977 yılını gösterdiğinde İngiltere Merkez Bankası özel bir kuruluş olarak tekrar faaliyet göstermeye başlayarak bağımsızlığını elde etti. İngiltere Merkez Bankası, İngiltere’de ve Galler’deki banknotlar konusunda yetkili bir kurum, ancak İskoçya’da ve Kuzey İrlanda’da bu durum söz konusu değil.

İngiltere Merkez Bankası Nedir?

İngiltere Merkez Bankası (Bank of England) veya kısaca BoE, Birleşik Krallık’ın merkez bankasıdır. BoE, faaliyetlerini Birleşik Krallık’ta sürdürmektedir. Bankanın merkezi İngiltere’nin Londra kentinde bulunmaktadır. Dünyadaki pek çok merkez bankası BoE örneği baz alınarak kurulmuştur. Bu anlamda İngiltere Merkez Bankası, diğer merkez bankaları için önemli bir model teşkil etmektedir. İngiltere Merkez Bankası, ilk kez 1694 yılında kurularak faaliyetlerine başlamıştır. O zamandan bu yana da faaliyetlerine devam etmektedir. Banka, bir süre sonra hükümete borç para sağlayan özel bir banka konumunda olmaktan çıkarak Birleşik Krallık’ın resmi bankası haline gelmiştir. Zaman ilerledikçe İngiltere Merkez Bankası, 1946 yılında Birleşik Krallık’ın resmi merkez bankası konumuna gelmiştir. İngiltere Merkez Bankası’nın merkezi, Londra’nın finans bölgesi olarak kabul edilen, Threadneedle Caddesi üzerinde yer almaktadır.

İngiltere Merkez Bankası Tarihi

İngiltere Merkez Bankası, İngiliz ordularının Fransızlar tarafından büyük yenilgisi sonrası kurulmuştur. Bankanın kurulmasındaki temel amaç, İngiltere’yi global bir güç haline getirmekti. Böylece İngiltere Merkez Bankası 1694 yılında resmen kuruldu. Savaşın sürmeye devam ettiği dönemde İngiliz hükümetinin parası oldukça hızlı bir şekilde tükenmeye başlamıştı. Haliyle hükümet borç para elde etmek ve büyüyen ulusal borcu kontrol altına almak için çeşitli seçenekler üzerinde çalışmak durumunda kaldı. Böylece İngiltere Merkez Bankası, başlangıçta tahvil ihracı seçeneğini kullanarak fon toplama yetkisi ile özel bir kurum olarak faaliyetlerini sürdürmeye başladı. Yıllar 1844’ü gösterdiğinde Banka Tüzüğü Yasası yürürlüğe girdi. Bunun sonrasında banka İngiltere ve Galler’de banknot basma yetkisi aldı. Bu, İngiltere Merkez Bankası için resmi devlet bankası haline dönüşüm sürecindeki ilk sıçrama oldu. Birleşik Krallık’ta 1997’de genel seçimler gerçekleşti. 1997 yılında yapılan genel seçimlerin ardından, Maliye Bakanı, İngiltere Merkez Bankası’na para politikası düzenlemeleri hususunda tam bağımsızlık verileceğini açıkça ifade etti. Ayrıca banka faiz oranlarını belirlemede de tam bir bağımsızlık elde etti. İngiltere Merkez Bankası’nın Para Politikası Kurulu, yüzde 2 olan Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) enflasyon hedefini tutturmak ve bu hedefe ulaşmak için de faiz oranlarını belirleme hakkı kazandı.

İngiltere Merkez Bankası’nın İşlevleri

İngiltere Merkez Bankası’nın nihai olarak birtakım işlevleri bulunmaktadır. İngiltere’nin finansal sisteminin istikrarını kontrol altında tutup denetlemek, para istikrarını sağlamak bu işlevlerin en başında yer almaktadır. Bütün bunların yanı sıra İngiltere Merkez Bankası, Birleşik Krallık’taki resmi altın rezervlerinin garantörü ve ticari bankalara kredi veren bir kurum olarak da hareket etmektedir. O halde, bankanın en temel işlevlerine daha yakından bakalım.

Para İstikrarını Sağlamak

İngiltere Merkez Bankası, yaklaşık olarak 300 yıla yakın bir zamandan bu yana Birleşik Krallık genelinde banknot basma yetkisine sahiptir. Bu çerçevede parasal istikrarın sağlanması ile de görevlidir. Parasal istikrarın sağlanması ise fiyatların sabit kalarak ülkenin resmi para birimi Sterlin’e olan güven ile alakalıdır. Öte yandan, İngiltere Merkez Bankası, dolaşıma sunduğu ve dolaşımda kalmaya devam eden para biriminin gerçek olduğuna ilişkin güvence vermekten de sorumlu tutulmaktadır. Bu da bankanın temel işlev ve görevleri arasında yer almaktadır. Yine belirtmek gerekir ki İngiltere Merkez Bankası, para politikasını kontrol etme görevini, Başkan tarafından yönetilen Para Politikası Komitesi’ne (MPC) aktarmıştır. Bu komite ise tam olarak dokuz üyeden oluşmaktadır. Para Politikası Komitesi, enflasyon hedefini tutturmak için faiz oranı politikasını değiştirmek gerekliliği gibi kararlar almak için düzenli olarak toplanmakta ve bu konuları görüşmektedir. Öte yandan komite ekonomide yaşanan gelişmeleri de takip etmekte ve bu gelişmeleri ele alarak düzenli olarak değerlendirmektedir.

Ticari Bankalara Kredi Vermek

Diğer ülkelerin merkez bankaları gibi tıpkı İngiltere Merkez Bankası da nakit problemleri yaşayıp sıkıntı çeken özel bankalara son kredi mercii olarak destek olmakta ve kredi vermektedir. Bankanın bu görevi, finansal sistemde likidite başta olmak üzere genel olarak güvenin korunmasına fayda sağlamaktadır. Hatırlatmak gerekirse, İngiltere’de faaliyet gösteren ünlü bankalardan biri olan Northern Rock Bank finansal sıkıntılara girdiğinde, İngiltere Merkez Bankası’ndan borç almıştı. Bu anlamda Northern Rock Bank vakası, İngiltere Merkez Bankası’nın ticari bankalara kredi vermesine dair iyi bir örnek teşkil etmektedir.

Finansal İstikrarı Korumak

İngiltere Merkez Bankası’nın en temel işlevlerinden bir diğeri ülkenin finansal istikrarını sağlamaktır. Finansal istikrar, genel çerçevede kapsam olarak piyasalara ve finansal sisteme yönelik güvenin sağlanması gibi hususları ifade etmektedir. Bunlara ek olarak İngiltere Merkez Bankası, denetleme ve piyasa denetlemesi görevleri ile olası sorunları kestirerek finansal sistemi ihtimale açık tehditlere yönelik korumaktadır. Bu tür problemler vuku bulduğunda ise çözüm arayışı da bulmaya çalışmaktadır. Bu tehdit ve problemler örneğin; kalpazanlık, kara para aklama, rüşvet, yolsuzluk gibi durumları içermektedir. Son olarak, 2012 yılında İngiltere’de çıkan Finansal Hizmetler Yasası ile finansal istikrarı sağlamak ve denetlemek için iki farklı kurum da kurulmuştur. Kurulan bu iki kurum arasında, Finansal Politika Komitesi (FPC) ve İhtiyatlı Düzenleme Kurumu (PRA) yer almaktadır. FPC’nin görevi, Birleşik Krallık finansal sisteminin olağan durumuna tehdit içeren riskleri belirlemek, izlemek ve bunlara yönelik tedbirler almaktır. PRA ise, Birleşik Krallık’taki ticari bankaları, yapı kooperatiflerini, kredi birliklerini, sigortacıları ve yatırım firmalarını düzenlemek ile görevlidir.

Resmi Altın Rezervlerini Saklamak

Birleşik Krallık ve diğer ülkeler için resmi altın rezervleri sorumlusu olarak da İngiltere Merkez Bankası faaliyet yürütmektedir. Bankanın dünya tarihinde arz edilen altının ortalama ve yaklaşık olarak yüzde 3’ünü elinde bulundurduğu düşünülmektedir. Tüm bunlara ek olarak, Nisan 2014 yılı tarihi verilerine göre, İngiltere Merkez Bankası’nın 142 milyar sterline tekabül eden 400 bin külçe altına sahip olduğu da bilinmektedir.

İngiltere Merkez Bankası Yönetimi

Birleşik Krallık Yönetim Mahkemesi, İngiltere Merkez Bankası’nın çalışma ve faaliyetlerini denetlemek ile mükelleftir. Bu yönetim üyeleri ise Birleşik Krallık’ın Başbakanının önerisi dahilinde Kraliçe tarafından atanmaktadır. Yönetim Mahkemesi, dokuz icracı üyeye sahip değilken, beş icracı üyeye sahiptir. Maliye Bakanı tarafından atanan icracı olmayan üyelerden biri, mahkemeye başkanlık etmekle görevlidir. Ayrıca bu üye, kaynakların doğru bir şekilde değerlendirilmesi başta olmak üzere bu kaynakların kullanıma ilişkin kararlar almaktadır. Öte yandan yine bu üye İngiltere Merkez Bankası’nın stratejisini izlemek ve belirlemekle de görevlidir. Bütün bunların haricinde yine belirtmek gerekir ki, İngiltere Merkez Bankası’nın birtakım belirli sorumluluklarını yerine getirip getirmediğini denetlemekle mükellef bazı alt komiteler de çeşitli faaliyetlerde bulunmaktadır.